پیش از این در مقاله ای که تحت عنوان تاریخچه صنعت چاپ منتشر کردیم، خواندید یکی از انواع روش‌های چاپ که از دیرین وجود دارد، چاپ افست است. در این روش نوشته، عکس و یا طرح موردنظر را ابتدا بر روی ورقه‌ای فلزی به نام زینک منتقل کرده و سپس این ورقه را با مواد شیمیایی جوری حساس می‌کنند تا قسمت‌هایی که دارای طرح هستند مرکب را جذب نموده و به کاغذ انتقال دهند.
دستگاه‌های چاپ افست دارای سه استوانه فولادی که سیلندر نام دارد هستند. زینک را به دور سیلندر اول می‌پیچند و طرح براثر فشار بر روی سیلندر دوم و لاستیک روی آن نقش بسته و توسط سیلندر سوم بر روی کاغذ انتقال پیدا می‌کند. یکی از مزیت‌های این روش از چاپ، سرعت بالای تکثیر نسبت به چاپ مسطح است.
آنچه در این مطلب می خوانید
ابعاد استاندارد دستگاه‌های چاپ افست
هر دستگاه افست بسته به قطع کاغذ خام مصرفی آن، دسته‌بندی می‌شود. این ابعاد را می‌توان به دسته‌بندی‌های 25 در 35، 35 در 50، 50 در 70 و 100 در 140 تقسیم‌بندی نمود. این ابعاد هرکدام دستگاه مختص به خود را دارند که آنها را با نام‌های نیم ورقی، یک ورقی، دو ورقی، چهار ورقی و چهار ونیم ورقی می‌شناسند.
همچنین این دستگاه‌ها بر اساس رنگ و ستون‌های رنگی به دسته‌بندی تک‌رنگ، دورنگ، چهار رنگ، شش رنگ و هشت رنگ تقسیم می‌شوند. در این دستگاه‌ها هر رنگ دارای یک ستون سه سیلندری هستند.
دستگاه چاپ جی تی او GTO
کوچک‌ترین و پایه‌ای‌ترین دستگاه برای چاپ افست، دستگاه GTO است که مخفف Grosser Tiegel Offset می‌باشد که در آلمانی به معنی جبران هزینه‌های بزرگ است. این دستگاه را نیم ورقی و یا یک ورقی می‌نامند که دارای مدل‌های تک‌رنگ، دورنگ و چهار رنگ می‌باشد. معمولاً از این دستگاه برای تیراژهای زیر 5000 برگ و یا ابعاد بسیار کوچک استفاده می‌شود.
دستگاه چاپ یک و نیم ورقی و دو ورقی
از معمول‌ترین و بیشترین نوع چاپ در ایران می‌توان به چاپ دو ورقی نام برد. این قطع از چاپ مناسب تیراژهای متوسط و برای تولید کاتالوگ، ست اداری، بسته‌بندی محصولات و حتی پوسترها استفاده می‌شود. کوچک‌ترین قطع مورداستفاده در این دستگاه‌ها 45 در 60 بوده و بزرگ‌ترین آن هم 50 در 70 می‌باشد.
دستگاه چاپ چهار و چهار ونیم ورقی
بزرگ‌ترین دستگاه برای چاپ کاغذ شیت شده می‌باشد که کمترین قطع مورداستفاده آن 60 در 90 بوده و حداکثر قطع قابل تولید توسط این دستگاه 100 در 140 می‌باشد. از این دستگاه برای چاپ‌های بزرگ و یا تیراژ بالا استفاده می‌شود.
دستگاه‌های چاپ رول یا چاپ وب
بسیاری از پروژه‌های چاپی با استفاده از کاغذهای شیت شده و توسط دستگاه‌های معمول معرفی شده در بالا انجام می‌گیرد. برای چاپ بعضی از پروژه‌های که دارای تیراژ بالا هستند و یا زمان تولید آنها محدود است از نوع دیگری که آن را چاپ رول می‌نامند استفاده می‌شود. این روش از چاپ برای چاپ روزنامه‌ها و مجلات با تیراژ بالا متداول هستند.
روش چاپ در آن با چاپ افست تفاوتی ندارد و فقط کاغذ به‌صورت رول به دستگاه وارد می‌شود و با سرعت بسیار بالا چاپ می‌شود. نوع بروز این دستگاه‌ها توانایی شیت کردن کاغذ در قطع موردنیاز به‌صورت اتومات پس از مراحل چاپ را دارند.
مدل رنگی مورداستفاده در چاپ افست CMYK است که از چهار رنگ اصلی آبی یا CYAN (فیروزه‌ای)، قرمز MAGENTA (سرخابی)، زرد YELLOW (زرد قناری) و مشکی KEYCOLOR (سیاه) تشکیل شده است و با رنگ‌های نمایشگری و دیجیتالی RGB تفاوت بسیار زیادی دارد.
طرح‌های منتخب برای چاپ باید بر بستر این چهار رنگ اصلی طراحی و آماده شوند و در زمان خروجی گرفتن بر روی زینک هر رنگ به‌صورت جداگانه آماده‌سازی شود. برای مشاهده کانال رنگی در نرم‌افزارهای طراحی باید به بخش channels بروید و در آنجا به تحلیل رنگ‌ها بپردازید.
رنگ پنجم یا رنگ ساختگی (SPOT) چیست؟
علاوه بر چهار رنگ اصلی گاهی نیاز هست تا از رنگ‌های خاص مانند: طلایی، نقره‌ای و پایه سفید نیز استفاده شود که برای آن یک کانال رنگی جدا طراحی و خروجی گرفته می‌شود رنگ پنجم گفته می‌شود. همچنین گاهی برای چاپ رنگی خاص نیاز هست تا با ترکیب رنگ‌های اصلی به طیف رنگی خاصی برسیم که به آن رنگ ساختگی گفته می‌شود.
دلیل استفاده از رنگ‌های پنجم و یا رنگ‌های ساختگی، طیف گسترده رنگی می‌باشد که ساخت آن به‌صورت عادی با چهار رنگ اصلی در دسترس کار دشواری است و به همین منظور باید در زمان طراحی و خروجی کد رنگ موردنظر را با استناد به کاتالوگ رنگی پنتون مشخص نموده و به چاپخانه و یا اپراتور چاپ ارائه دهیم.
آب چاپ چیست؟
هنگامی که کار چاپی در مراحل تولید خود مرکب بالایی مصرف کند برای جلوگیری از پشت زنی (پس دادن رنگ بر پشت کاغذ) عمل پودر پاشی بر روی آن انجام می گیرد. حال اگر پس از فرایند چاپ، محصول ما نیاز به مراحل پس از چاپ مانند روکش سلفونی داشته باشد جهت جلوگیری از چسبندگی و یا پشت زنی، نیاز است تا یکبار دیگر مراحل چاپ بدون استفاده از مرکب انجام شود و کار از دستگاه عبور کند تا پودر های موجود در سطح کار از بین برود.
عمل عبور فرم‌های چاپی از ماشین چاپ بدون استفاده از مرکب چاپ را آب چاپ گویند.
لب پنجه در چاپ افست چیست؟
لب پنجه یا Gripper Edge در دستگاه‌های چاپ به گیره‌هایی گفته می‌شود که کار اصلی آنها گرفتن کاغذ خام از ریل کاغذ، کشیدن آن در محل سیلندر و انتقال آن به سیلندر برای چاپ می‌باشد. در هنگام طراحی و خروجی گرفتن باید فضایی حدود 1 تا 5/1 سانتی‌متر باید برای لب پنجه خالی گذاشته شود و به این نکته باید توجه شود که در این محل چاپ انجام نمی‌شود.
زینک در چاپ افست چیست؟
چاپ افست در واقع تقابل و همکاری بین مرکب و آب با استفاده از علم شیمی است. این مواد بر روی سطح پلیت که به آن زینک گفته می‌شود و از جنس آلومینیوم است نقش می‌بندند. سطح زینک ها با استفاده از روش‌های الکتروشیمیایی اکسید شده تا به اکسید آلومینیوم تبدیل شده تا سختی و مقاومت آن بالا برود. برای نقش بستن طرح و نوشته به سطح آن نور ماورا بنفش یا لیزر تابانده می‌شود سپس با ماده‌ای قلیایی آن را شست‌وشو می‌دهند تا مواد قلیایی بر روی قسمت‌های پرتودیده کامل پاک شوند و بدین ترتیب دو سطح مرکب پذیر و آب‌پذیر ایجاد می‌شود.
قسمتی که دارای مواد پلیمری هستند بسیار چربی‌دوست و علاقه به جذب مرکب دارند و قسمت‌های دیگر توسط آب ترکیب شده با الکل به‌صورت کامل پاک می‌شوند. همین دلیل باعث می‌شود که مرکب فقط بر سطح طرح جمع گردد و بر روی کاغذ انتقال پیدا کند.
امروزه با پیشرفت تکنولوژی بسیاری از مراحل پیش از چاپ و آماده‌سازی مانند: فیلم و مونتاژ آن، فرایندهای نوردهی و ظهور حذف شده و فایل‌های آماده شده توسط کامپیوتر به‌صورت مستقیم به دستگاه چاپ انتقال پیدا می‌کند.
علائم سندهای چاپی در چاپ افست
هنگام آماده‌سازی طرح برای خروجی گرفتن، برای نتیجه مطلوب و حرفه‌ای‌تر نیاز هست تا از علائمی برای برش، درصد رنگ، نوع رنگ و محل قرارگیری طرح‌ها استفاده شود. علائمی که به‌صورت متداول در طرح‌ها از آنها استفاده می‌شود شامل: علائم و خط برش، علائم رجیستری، علائم و نوار رنگ‌های اصلی، علائم و نوار درصد رنگ گرادیانت و اطلاعات سند چاپی است.
خط برش و خط تا
در بسیاری از پروژه‌های چاپی نیاز هست تا پس از چاپ، محصول به ابعاد کوچک‌تری برش بخورد و پس از آن نیاز به صحافی و تا کردن می‌باشد. به همین منظور از علائمی جهت مشخص نمودن محل برش و یا محل تا استفاده می‌شود. این علائم خارج از طرح اصلی و با فاصله باید باشد.
علامت رجیستر (Registration Mark)
از این علائم برای روی‌هم خوردگی رنگ‌های و محل قرارگیری طرح استفاده می‌شود. این علامت به شکل یک ضربدر یا بعلاوه که در مرکز یک دایره است در کنار طرح قرار می‌گیرد. در یک طرح چهار رنگ به‌ازای هر رنگ یک علامت رجیستر قرار می‌گیرد که اپراتور با استناد به آن هر ستون را تنظیم می‌کند و رنگ‌ها بر روی‌هم منطبق می‌شوند.
علائم نوار اصلی رنگ
از علائم اصلی رنگ در کنار طرح برای رسیدن به رنگ اصلی استفاده می‌شود. نوار علائم رنگ شامل چهار رنگ اصلی و ترکیب رنگ‌ها برای انطباق و صحت آن می‌باشد.
اطلاعات سند چاپی
از این علائم برای مشخص نمودن تیراژ، گرماژ، جنس مصرفی، نسخه قابل چاپ و نوع صحافی استفاده می‌شود.
ترام در چاپ افست
برای چاپ تصاویر و بسیاری از طرح‌ها نیاز هست تا از ترام استفاده نمود. به نقطه‌های ریز که از تراکم و پراکندگی آنها طیف‌های رنگی برای ایجاد تصاویر بر روی سطح ایجاد می‌شود ترام می‌گویند. کیفیت ترام در طرح‌های چاپی به شکل ترام، اندازه ترام و زاویه آن بستگی دارد.
شکل ترام
ترام های موجود که ما در صنعت چاپ با آنها سروکار داریم بسته به نوع صنعت اشکال مختلفی مانند مربع، دایره، بیضی، لانه‌زنبوری و… دارند. به‌عنوان‌مثال ترام های مورداستفاده در چاپ افست معمولاً به‌صورت مربع و یا بیضی برای تصاویر استفاده می‌شود.
زاویه ترام
برای نقش بستن درست تصاویر و ایجاد طیف‌های رنگی مختلف نیاز هست تا ترام ها با زاویه‌های مختلف در کنار هم قرار بگیرند. اگر زاویه ترام ها یکی باشد با قرارگیری آنها بر روی‌هم تصویر یکدست تیره نمایان خواهد شد به همین دلیل بسته به نوع تصویر ترام های رنگ‌های مختلف با زاویه خاصی کنار یکدیگر قرار می‌گیرند تا نتیجه آن تصویری با کیفیت باشد.
اندازه ترام
اندازه ترام بسته به نوع چاپ، مرکب، دستگاه‌ها، کیفیت و میزان جزئیات قابل تغیر است. تصاویری که در آنها جزئیات کمتری دارند دارای ترام های درشت‌تری هستند و تصاویری که جزئیات بیشتری دارند دارای ترام های ریزتر و با اشکال و زاویه‌های گوناگونی هستند.
چرا چاپ افست در دسته چاپ غیر مستقیم قرار می گیرد؟
به علت آنکه در حین فرایند چاپ، مرکب بر اثر انطباق سیلندر چاپ و سیلندر لاستیک ببر روی کاغذ می نشید یا به عبارت دیگر فرم در حال چاپ در تماس مستقیم با سطح کاغذ ما نیست از همین جهت آن را در دسته بندی های چاپ غیر مستقیم قرار می دهند و به آن چاپ لیتوگرافی هم می گویند.
